Ermeniler ve Rumlar-1
TAVŞANLI’DA ERMENİLER VE RUMLAR- 1
Ömer Faruk Dinçel
Tarih Öğretmeni-Araştırmacı
Osmanlı döneminde Tavşanlı’da gayr-i müslim cemaat olarak Ermeniler ve Rumlar yaşamışlardır.Ermeniler,Osmanlı döneminde Tavşanlı’ya Koğtın bölgesinde,Yukarı Azerbaycan içinde yer alan Akulis’ten gelmişlerdir.
1830’lu yıllarda Tavşanlı’ya gelen Charles Texier,Tavşanlı nüfusunun takriben 6.000 bin kadar olduğunu sülüsünden ziyadesinin de Rum olduğunu abartarak yazsa da bu doğru değildir.Hicri 1302 Salnamesine göre ise 1885 yılında Tavşanlı’daki Gayr-i Müslim nüfusun 105’i erkek ve 116’sı kadındır.Hicri 1307 Salnamesine göre 1889 yılında Tavşanlı’da 117 erkek ve 132 kadın olmak üzere toplam 249 Ermeni bulunur.Ermeni kaynaklara göre ise 1905 yılında Tavşanlı’da yaşayan Ermenilerin sayısı 320 kadardır.
Tavşanlı’da yerli Müslüman halk ile gayr-i müslimlerin dostane ilişki ve hoşgörü içinde hiçbir problem yaşamadan uzun yıllar yaşadıkları bilinmektedir.Gayr-i müslimlerden zaman içinde ihtida edenler de olmuştur.Yerli halk ile gayr-i müslimlerin ortak ziraat ve ticaret yaptıkları temettuat defterlerinde de görülmektedir.Osmanlı döneminde Müslüman ahali ile gayr-i müslimlerin ilişkilerini göstermesi açısından bu örnekler önemlidir.
Örneğin; Ermenilerden Osba oğlu Markar,Cami-i kebir mahallesinden Kayalı Halil ile kendi mülkü olan 25 dönüm tarlada ortak ziraat yapmaktadır ve Alpagut köyü’nden Sarıoğlu Mehmed ile ortaklaşa baktıkları hayvanları vardır.Yine Etmekçioğlu Kurka,Göbel köyü’nde kendi mülkü olan 5 dönüm tarlayı Topaloğlu Ali ile yine aynı köydeki 4 dönüm olan bir başka tarlayı da Berbatoğlu Hacı Ömer ile ortaklaşa ekmektedir. Karakaşoğlu Kurka ise; Tepecik köyü’nde 30 dönüm tarlası olup, Topaloğlu Halil ile,Karaköy’deki 4 dönüm tarlayı da Gökgözoğlu Süleyman ile birlikte ekmektedir.
Genel olarak Ermeniler;terzicilik,eskicilik,kalaycılık,kuyumculuk ve yapı ustacılığı yaparlarken, Rumlar da;terzicilik ve ustacılık mesleklerini icra etmişlerdir.Bir örnek vermek gerekirse Akçaköy’de Ermeni ustaların yaptığı samanlık ve binalar halen sağlam bir şekilde durmaktadır.
8783 Numaralı Maliye Nezareti Temettuat Defterine göre Hicri 1261/Miladi 1845 yılı Hacı Hüseyin Efendi Mahallesindeki Ermeniler, 10 hane-aile reisi olarak isimleri aşağıdaki şekildedir; Osba oğlu Markar,kardeşi Kurka(Terzi),oğlu Agop,kardeşinin oğulları Ohannes(Terzi),Agop(Terzi) oğlu Pedros, Etmekçioğlu Kurka,oğlu İstefan,karındaşı oğlu Artin oğlu Karabet, Karakaşoğlu Kurka(8) (Terzi çırağı)oğlu Kirkor.Kayınları Karabet ve Serkez veledi Artin, Yagop oğlu İstefan(Terzi),oğlu Artin,oğulları Artin Mıkırdıç ve Agop, Kızıroğlu Tomas,oğlu (?)Usta, Uzun Karabet(Terzi)oğlu Karabet(Kalaycı çırağı)kardeşi Asveder(?),oğlu Artin,Karabet oğlu Artin, Kara Külahoğlu Ohannes,oğlu Serkez’in oğlu Esteban(Eskici), Tartanoğlu Tartan(Kalaycı çırağı),kardeşi Artin(Kalaycı çırağı)ve Kurka oğlu Serkez(Terzi), Kirkoroğlu Agop(Terzi çırağı),oğlu Kirkor(Usta)oğlu Kirkor,oğlu Agop(Terzi), Pedrosoğlu Karabet(Kuyumcu),oğlu Kirkor(Usta).