Saruhanlar Köyü Tarihçesi
SARUHANLAR KÖYÜ
Ömer Faruk Dinçel
Köy, ”Saruhanlar Yörük Cemaati” tarafından kurulmuştur.Bu Yörük taifesi,Kütahya Sancağının Tavşanlı kazasına yerleşmiştir.(1)
Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterlerinde 16.Yüzyılda köyün Zaim ve Sipahi tımarı ol duğu yazılıdır.
Yine tahrir defterlerinde verilen bilgilere göre;
Köy, Hazreti Emir Sultan halkı cemaatindendir.39 hanedir(nim 1,zevle 1).Genden ve dağdan açtıkları yerlerin öşür vergilerini öderler.Köy halkından 3 hanesi(3 bennak) ,6 sı ise mücerreddir.Yarım bâd-ı heva 68,arusane vergisi,yer tapusu ve deştbâni 100 akçedir.(2)
1573 Yılında yapılan C tahririnde ise Saruhanlar köyü 42 hane,6 mücerreddir.Mücerred ; bekar-evlenmemiş demektir.
29 Nisan 2006 tarihinde Saruhanlar köyü ve çevresinde yaptığımız alan araştırması ve incelemelerimiz sonucunda özetle şu bilgilere ulaşılmıştır;
Köyü Kuranlar:Köy,”Saruhanlar Yörük Cemaati” tarafından kurulmuştur.Köyden kaynak kişilerin ifadesine göre ise köyü; Safran Yörükleri kurmuştur.(3)
Köklü Sülaleler:Haliller,Ahmetler,Paşalar ve Kara Mehmetler.Diğer sülaleler ise bu köklerden bölünmedir.
Dede Yatırları ve Ziyaretgâhlar:
Ebe Ana: Kadındır.Kocabaşıların kızı olduğu ifade edilir.Mezarı,köyün güneyinde ve kalenin altındadır.
Gül Ana: Kadındır.Mezarı köyün kuzey kesimindedir.
Ali Baba: Köyün kuzeyindeki tepede ve ardıç ağaçları arasındadır.
Ahmet Dede: Köyün mezarlığında olup yanındaki ardıç ağacına çaputlar bağlanmaktadır.
Paşa Balı: Köyün kuzeyinde ve köye bir hayli uzak bir mesafede çam ve ardıç ağaçları arasındadır.
Arap Dede: Köyün kuzey kesiminde,İğdirler veya Ören denilen mevkinin yakınlarındadır.
Kara Delicik: Şehit Dede olarak da bilinir.Köyün Çarşamba köyü tarafından girişinde,yolun sağında ve bir bahçenin içindedir.
Sıtma Dedesi: Köyün içinde ve Osmanların Ahmet Ağa’nın evinin önündedir.
Antik Dönem:İğdirler denilen mevkide Arap Dede türbesinin güneybatısında Ören yeri bulunur.Burada yoğun bir şekilde Roma-Bizans dönemi eserlerine rastlanılmıştır.Köyün güneyinde, eteklerinde Ebe Ana mezarının bulunduğu tepede kale kalıntıları bulunur.Bu kalıntılar yer yer belirgin ve sağlam bir şekilde durmaktadır.Ortaçağ kalesidir.
Tarihi Yol:Saruhanlar köyünden İnegöl’e giden tarihi bir yol bulunur.Bu yolun güzergâhı şu şekildedir;Saruhanlar köyünden çıkıldığında önce Fıranlar köyüne ve Fıranlar Yaylasına varılır.Buradan Sarıot Yaylası ve Saruhanlar Yaylası takip edilerek Sarıçayır Yaylasına ulaşılır.Bu Yaylanın hemen altındaki Gürcü köyü olan Hamidiye’de (Gazelli) bir gece konaklanır.Ertesi sabah Maden köyü üzerinden İnegöl’e varılır.
Köyün Yaylası:Saruhanlar Yaylası olup Dere Çarşamba’nın üst tarafındadır.
Dipnotlar:
1-Başbakanlık Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak,Aşiret ve Cemaatler.Cevdet Türkay.İstanbul.2001. Sayfa 553
2-Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri I,Ömer Lütfi Barkan,Enver Meriçli,TTK,Ankara 1998.Sayfa 190
3-Süleyman Güler.Rumi 1337/Miladi 1921 doğumlu.Saruhanlar köyü/Domaniç