Kâşif Efendi
ŞEYH KÂŞİF EFENDİ(H.z)
Ömer Faruk Dinçel
Tarih Öğretmeni-Araştırmacı
Halvetiliğin Cihangiriyye kolunun temsilcisi olan Şeyh Kâşif Dede,Niyaz-ı Mısri’nin pîrdaşıdır.Halveti olan Şeyh Sinan-ı Ümmi Elmalı’nın halifesidir.Aslen Afyon Karahisarlı olup Tavşanlı’da vefat etmiştir.Kâşifü’l-Esrar adında bir risale ve bir divanı bulunur.
Kâşif Dede Tekkesi,Tavşanlı Cumhuriyet meydanının olduğu yerde idi.Günümüzde Lassa bayisi olan dükkanın olduğu yer ise tekkenin mezarlığı idi.Belediye binasının olduğu yerde Tekke Dedesinin(Hacı Osman Aktakka’nın) evi vardı.Tekke de bu evin karşısında bugünkü Atatürk heykelinin alt tarafına denk gelen meydanda idi.Bir başka ifadeyle heykelin eski yerinde idi.
Kâşif Dede Tekkesi şeyhleri yakın zamana kadar Aşağı Tekke camisinde imam ve hatiplik yapmışlardır.Bunlar Sıdkı Aktakka’nın kardeşleri olan Ferid ve Saim Aktakka’dır.
Kaynak kişiye göre(1);Kâşif Dede,bir gün Mülayim Dede türbesinin olduğu yere çıkıyor.Burada tefekkür ederek sabahleyin günün doğuşunu seyre dalıyor.Herkesin evinin bacasından nur çıktığını,kendi evinin bacasından hiçbir şey çıkmadığını görüyor.Bu duruma üzülüyor ve bunun sebebi olarak da vergi ödemediğini tahmin ediyor.Bu olaydan sonra hemen tekkesini vakfediyor ve Hamid Efendi’ye vakfı teslim ediyor.Hamid Efendi vefat edince oğlu Hacı Ali,O da vefat edince oğlu Hacı Osman(2) teslim alıyor.Hacı Osman döneminde 1925 yılında tekke ve zaviyeler kapatılınca tekke önemini yitiriyor.
Kaşif Dede Tekkesi şeyhleri sırasıyla şunlardır ; 1-Kâşif Dede,2-Hamid Dede,3-Hacı Ali,4-Hacı Osman
Kütahya Vakıfları(3) arasında Tavşanlı’dan,Müderris olduğu belirtilen Ahmed Kâşif Efendi’nin de adı geçmektedir.1839 yılına ait bu vakıf belgesinde Kâşif Dede’nin vâkıf olduğu 1255 nolu defterin 472.sayfasında zikredilmiştir.
Kâşif Dede hakkında Sefine-i Evliya adlı eser bize önemli bilgiler verir.Yalnız yanlışlıkla olsa gerek Tavşanlı’yı Karahisar’da göstermiştir.Adı geçen eserde şöyle yazar;
“Hz.Mısri-i Niyazi ile pir-dâştır(4).Sinan-ı Ümmi Elmalı hazretlerinin hulefasındandır.Karahisarlıdır.Kütahya’da,bir rivayette Karahisar’da Tavşanlı karyesinde medfundur.Pek aşık,o mertebe muhterem bir zat-ı ali-kadrdir.(1074/1663-64) senesinden sonra teşehhür etmiştir.Kâşifü’-ül Esrar isminde bir risalesi,bir de müretteb Divan’ı vardır;gayri matbudur.Her ikisini meşayıh-ı Uşşakiyye’den Şeyh Muhammed Tevfik Emin Efendi,yüz on yaşını mütecaviz bir sinde iken istinsah eylemiş,ahibbadan birinin vasıtasıyla mütaalasına muvaffakiyet elvermiş idi.”(5)
Kâşif Dede Efendi,Kâşifü’l-Esrar adındaki kıymetli risalesinde aşk hakkında şunları yazmıştır;
“Aşk mâdde-i vücūddur,aşk iskat-ı kuyūddur,aşk âyine-i cemâl-i Hak’dır,zât-ı vücūd-ı mutlaktır,aşk cevher-i lâ-mekandır,aşk asl-ı zemin ü âsumândır,aşk şevk-ı tuti-i cândır,aşk zevk-ı lezzet-i şekker-şândır,aşk der-i tecelliyât-ı (Külle yevmin hüve fi şe’n-..O,her an yeni bir ilahi tasarruftadır.Rahman süresi 29)aşktır şuunat-ı (Keennallahe velem yekün-maahü şey’in vehüve illa ma alayhi kâne –Hiçbir şey yokken ALLAH vardı,O olduğu hal üzere yücedir);aşktır kemâlât-ı Ehad;aşktır sırr-ı bünyân-ı Ahmed;ne evvel ne âhir ibârâtına sığar;ne zâhir işârâtına sığar;belki”evvel aşk,âhir aşk,bâtın aşk,zâhir aşk”demek mahzâ ıstılâhdır.Nitekim(Aşk kainatın aslıdır,zat ve sıfat onda ayandır).Aşk dedikleri,”ayn”,”şin”,”kâf”değildir.Terkib-i hurūf ile bilinir.Sanma ki,cümle kemâlât-ı ilahiyye ve şuūnât-ı kevniyye ondan zâhir olmuştur.Aşktan gayri yok,aşk imân-ı kâmilden ibârettir.Aşk cümlenin metbūudur;cümle mevcūdât ona tâbidir.(El-aşkı hüvellah-Aşk,işte o,Allah’dır)kelâm-ı kibârdır.”(6)
Dipnotlar:
1- Kaynak:Muzaffer Üftadeoğlu-Tavşanlı.Hacı Muzaffer Üftade,anne tarafından bu sülaleye dayanır.Üftade adındaki şahıs 1830 yılında Osmanlı yönetimindeki Cezayir işgal altına girince Anadolu’ya ve dolayısıyla Tavşanlı’ya gelip yerleşmiştir.Şecere:1-Üftade,2-Hacı İbrahim(Kel İbram),3-Hacı Ali,4-Hacı İbrahim(Müderris olup,birçok talebe yetiştirmiştir)5-Hacı Enver,6-Hacı Muzaffer Üftadeoğlu.
2- Sıdkı Aktakka'nın babasıdır.
3- Yard.Doç.Dr.Cevdet Dadaş,Arş.Görevlisi Atilla Batur,Dr.İsmail Yücedağ.Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kütahya Vakıfları.Cilt II.I.Baskı.Kütahya 2000.Sayfa 246
4- Niyazi Mısri,II.Osman döneminde 1618 de dünyaya gelmiş,1694’te vefat etmiştir
5- Sefine-i Evliya.5 Cilt.Osmanzâde Hüseyin Vassaf.İstanbul 2006.Hazırlayanlar:Prof Dr.Mehmet Akkuş-Prof Dr.Ali Yılmaz.Sayfa 143
6- A.g.e.Sayfa 144