Tavşanlı Tuzu

TAVŞANLI TUZ KANUNNAMESİ

Ömer Faruk DİNÇEL

Tarih Öğretmeni-Araştırmacı

            Prof.Dr.Ahmet Akgündüz’ün “Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri” adlı eserde Tavşanlı Tuz Yasağı Hükmi Suretinin hem Osmanlıca metni hem de Türkçe çevirisi yer almaktadır.Aynı eserde bu kanunnamenin tek nüshasının Fransa’nın Paris kentinde Paris turc.anc.39,vrk.51/b-53/a (44/b-47/b)’de yer aldığı belirtilmiştir.Kanunnamede geçen “Tavşanlu tuzu” ibaresinden bu kanunnamede bahsedilen Tavşanlı’nın, Kütahya’nın Tavşanlı ilçesi olduğu düşünülmüş ve bu kanunnameye sahip çıkılarak aslının Paris’ten getirtilmesinin uygun olacağı düşünülerek ilgili mercilere başvuru yapılmıştı.Yaptığımız araştırma sonucunda söz konusu kanunnamenin,Kütahya’nın Tavşanlı ilçesi ile bir ilgisinin olmadığı ortaya çıkmıştır.

            Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığının tıpkıbasımını yaptığı (Hicri 937/Miladi 1530 kayıtlarını içeren) 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defterinin 285.sayfasında Karesi Livasının Ayazmend kazasına bağlı Yenicehisar adlı yerde Tavşanlı Tuzlasının bulunduğu yazılıdır.Söz konusu belgede Ayazmend kazasının vakıfları yazılmıştır.Bu vakıflar arasında Tavşanlı Tuzlasının da bulunduğunu “Memlaha-i Tavşanlu.Tâbi-i Yenicehisar,vakf-ı mezbur” tabirinden anlıyoruz.Bu tabirde geçen memlaha kelimesi ; tuzla,tuz çıkartılan yer demektir.Osmanlı döneminde Ayazmend olarak geçen yer,günümüzde Balıkesir’in Ayvalık ilçesinin Altınova Beldesidir.Kanunnamenin ikinci maddesinde “Behram(Edremit körfezinin kuzeyinde) tuzun ve Saruhan-eli tuzun ve gayrı yerlerün tuzun getürüb yemeyeler ve almayalar,her kim gayrı yerden tuz getürüb ondan yeyecek olursa mezkur kulum bula,dutub yasak edilüb ziyadesiyle hakkından gele,kimesne mani olmaya “ ifadesi de bu Tuzlanın sözü edilen çevrede olduğuna işarettir.Bir başka husus ise; söz konusu kanunnamede Kütahya adı da geçmemektedir.

            Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz; her ne kadar bu kanunnamenin Tavşanlı ilçesiyle bir ilgisi olmasa da Paris’ten getirtilip ülkemize kazandırılmasının uygun olacağı kanaatindeyim.Tıpkı çalınan ve bir şekilde yurt dışına kaçırılan diğer tarihi değerlerimiz gibi…