Tavşanlı Adı

TAVŞANLI ADI NEREDEN GELMEKTEDİR?

Ömer Faruk Dinçel

Tarih Öğretmeni/Araştırmacı

            Tavşanlı adının nereden geldiği hususunda iki önemli kaynak bulunur.Bunlardan birisi ünlü seyyah Evliya Çelebi,diğeri de Charles Texier’dir.Her iki seyyaha göre de Tavşanlı adı,günümüzde Tavşanlı’nın kurulmuş olduğu sahrada tavşanların bol olmasından ileri gelmektedir.Bu konuda Tavşanlı’da halk arasında (ne kadar sahih olduğunu bilemediğimiz) şöyle bir rivayet anlatılır;Yıldırım Bayezıd yanında bulunan diğer görevlilerle birlikte Bursa’dan Kütahya’ya Germiyan Beyinin kızını görmeye gelirken Tavşanlı sahrasından geçer.O zamanlar buraları fundalık-çalılıktır.Yıldırım Bayezıd,burada avlanır ve tavşanların bol olmasından dolayı da “Buranın tavşanı çok” der.O günden bu güne burası “Tavşanlı”olarak kalır.

            Evliya Çelebi,Tavşanlı’dan şu şekilde bahseder;”783 te(miladi 1381 yılı) Germiyanoğlu fethidir.Sonra Germiyanoğlu,kızını Çelebi Sultan Mehmed’e(Yıldırım Bayezıd olacak)verince bu kaleyi de cihaz olarak vermiştir.50 akçe kazadır.70 köydür.Kalesi çok sağlam ve kargirdir.Şehir,kale eteğinde,bahçeli,akar sulu bir şehirdir.Köy ve sahralarında tavşanı bol olduğundan Tavşanlı denmiştir.Altı mahalle,sekiz mihraptır.Han,hamam ve çocuk mektepleri vardır.(Tavşanlı ağdası) cam kutular içinde diğer vilayetlere gönderilir.Baldan tatlıdır.Hatta Simav ve Demirci şehrinden binlerce katır ve deve yükü üzüm kurusu getirip burada pekmez yaparlar.Başka yerde böyle lezzetli olmaz.Bu Tavşanlı’nın su ve havasından mı,yoksa bir ulu sultanın nefes tesiri mi,lezzetli ağdası olur.” (1)  

Charles Texier,1830’lu yıllarda Bursa’dan Tavşanlı üzerinden Aizanoi’ye gitmiş ve bu seyahatini de şu şekilde kaleme almıştır;”…..(Tavşanlı)bir <<Voyvoda>> merkezidir.Mikdar-ı nüfusu takriben altı bin kadardır.Sülüsünden ziyadesi Rumdur.Ahalinin kısmı a’zamı hububat ve tütün ziraati ve hayvan yetişdirmekle iştigal eder.Burusa,bu havalinin mahsulatına mühim bir mahrectir.Tavşanlarının çokluğundan dolayı(Tavşanlı)tesmiye edilmiş olan bu ova,pek münbit ve mahsuldârdır.Her biri elli altmış haneli birçok köyleri vardır.Solda,yani Tavşanlı’nın şarkında ve (Tekirdağ)’ın yamacında (Çukurköy)ve biraz ötede volkani bir yerde de (Kayı köyü)vardır.(Rhyndakus)nehri geçilince sol sahilin de(Kuruçay),(Çardaklı),(Tepecik köyü),Dündaş(Dudaş olacak) ve (Göbel) karyeleri kâindirler. (2)

Bazı kaynaklarda Tavşanlı ve Kayılı adlarında Yörük cemaatlerinden bahsedilmektedir.Adı geçen bu cemaatler,”1720 yılında Kütahya Livası kazalarından Dazkırı’ya bağlı Ketmenli(Ketmeli)köyüne,Tavşanlı ile Kayılı cemaatlerinden 30 hane iskan edilerek 1.000 kuruş da nezre bağlanmışlardır.Aynı cemaatlerden bir gurup ise,Dazkırı’ya bağlı Bademli köyüne iskân edilmişlerdir”(3) .Burada bahsi geçen “Tavşanlı” adındaki yörük cemaatinin Kütahya’nın Tavşanlı ilçesinin adıyla bir ilgisi olduğu görüşü de  doğru değildir.Zira Tavşanlı ilçesinin adı çok daha eskilere gider.Tavşanlı’da Hicri 511/miladi 1118 yılında(12. yüzyıl) Kavaklı caminin yapılması ve buranın bu yıllarda meskun bir mahal olması,ardından 1381(14.yüzyıl)yılında Osmanlı’ya çehiz olarak geçen yerler arasında “Tavşanlı” adının geçmesi,1671 yılında(17.yüzyıl)da Evliya Çelebi “Tavşanlı” isminden bahsetmesini örnek verebiliriz.Bu nedenle Tavşanlı ilçesi, adını 18.yüzyılda(1720 yılı) kaynaklarda ismi geçen “Tavşanlı” adındaki bir Yörük cemaatinden almaz.İsim benzerliğinden dolayı Tavşanlı’nın adının bu Yörük cemaatinden geldiği ileri sürülse de böyle bir görüş doğru değildir.

Dipnotlar:

1-Evliya Çelebi,Seyahatnâme,9.cilt.İstanbul 1984.Üçdal Neşriyat.Sadeleştiren:Mümin Çevik.Sayfa 10

2-Charles Texier.Küçük Asya.Cilt 2.Osmanlıca basım.1339,İstanbul.Sayfa 317

3-Prof Dr.Yusuf Halaçoğlu,XVIII.Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi.II.Baskı,TTK.Ankara 1991, Sayfa 67